VERNISSEN
Wat is vernis?
Een vernis is een transparante laag die in vloeibare vorm op een verfoppervlak wordt aangebracht. Deze laag zorgt voor een verdere intensiteit en verzadiging van de kleuren en geeft tevens bescherming aan de verflaag. De laag bestond vroeger uit een natuurlijke hars, afkomstig van bomen, opgelost in een oplosmiddel. Natuurlijke harsen vergelen met veroudering en dit is dus ook zichtbaar bij schilderijen waarbij het vernis is vergeeld. Tegenwoordig zijn er manieren om de vergeling van natuurlijke harsen in oplossing als vernis te vertragen. Ook zijn er nieuwe synthetische harsen beschikbaar die stabieler zijn en waarvan wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat er geen vergeling in de toekomst kan optreden. Vernissen op synthetische basis worden daardoor steeds meer gebruikt.
Vernis aanbrengen of niet?
Van oudsher worden schilderij al gevernist. Vanaf het einde van de negentiende eeuw is het voor kunstenaars echter niet meer standaard dat een kunstwerk gevernist wordt. Kunstenaars kiezen ervoor schilderijen niet te vernissen, bijvoorbeeld omdat ze een matte verflaag mooier vinden. Kunstenaars als Leo Gestel en Jan Sluijters hebben bijvoorbeeld diverse malen op hun schilderijen instructies achtergelaten dat het betreffende werk nooit gevernist mag worden. Voor restauratoren is het dan ook van belang het kunstwerk zo te laten en het niet te vernissen ook al beschermt het vernis de verflaag tegen invloeden van buitenaf. De intentie van de kunstenaar staat hier dan boven, en dit was dat het schilderij ongevernist moet worden gelaten. In het verleden was deze ethiek echter anders, en zijn veel ongeverniste schilderijen toch na verloop van tijd voorzien van een vernis. Dit was helaas vaak deel van een standaardpraktijk.
Detail van een aantekening op de achterzijde van het spieraam van een schilderij van Jan Sluijters waarop is aangegeven dat het schilderij niet gevernist mag worden.
-
- SONY DSC
Detail van een aantekening op de achterzijde van een doek waarbij Leo Gestel heeft aangegeven dat het schilderij niet gevernist mag worden, zeker niet met een glansvernis.
Na de vernisafname van het schilderij “Rokin in Amsterdam” door Kees Maks (collectie Singer Museum Laren) is hier wel besloten het schilderij ongevernist te laten, foto voor en na restauratie.
Eenmaal gevernist…
Wanneer een schilderij gevernist wordt, dringt het diep door in de verflaag. Hierdoor kan het nooit volledig uit de verflaag verwijderd worden en zal het uiterlijk nooit meer zo worden als dat het ooit in ongeverniste staat was. Indien een schilderij wordt behandeld dat oorspronkelijk niet gevernist was, kan na een vernisafname wel worden bekeken of het werk ongevernist kan blijven of niet. Vaak zijn er te grote glansverschillen zichtbaar tussen verschillende partijen, waardoor het opnieuw aanbrengen van een vernis toch noodzakelijk is. Door het spuitend aan te brengen en een matteringsmiddel toe te voegen kan een ongevernist oppervlak worden nagebootst.
Het vernis wordt met een kwast aangebracht op het schilderij van Czaar Peter de Grote (collectie Czaar Peter Huisje).
Het slotvernis wordt aangebracht met een spuit.
In ons atelier worden alle vernissen zelf gemaakt.
Restauratievernissen
Het aanbrengen van een (nieuwe) vernislaag is maatwerk en het verschilt per schilderij welk vernis het meest geschikt is en welke applicatiemethode hiervoor wordt ingezet. In ons atelier werken wij met vernissen op basis van een synthetische hars waarvan wetenschappelijk is aangetoond dat deze reversibel en stabiel zijn en niet meer vergelen met veroudering. Deze vernissen maken wij zelf waardoor de bestandsdelen en verhoudingen precies bekend zijn en het voor restauratoren in de toekomst gemakkelijker wordt om de juiste behandeling te kiezen mocht het noodzakelijk zijn om het vernis weer te verwijderen. Vaak worden de vernissen met een kwast aangebracht, maar regelmatig worden ze ook gespoten.