Ouderdomscraquelé en andere verschijnselen
Enkele verschijnselen die zichtbaar zijn in de verflagen zijn voorbeelden van het natuurlijke verouderingsproces van een schilderij of ontstaan door materiaalgebruik en de techniek van de kunstenaar. In de meeste gevallen worden deze verschijnselen geaccepteerd als de kenmerken van het verouderen van een kunstwerk en de resultaten van de technieken en het materiaalgebruik van de vervaardigers. Ze horen bij de veroudering en de geschiedenis van het werk.
Ouderdomscraquelé
Het ontstaan van ouderdomscraquelé op schilderijen is veelal onvermijdelijk. Het ontstaat doordat de voorzijde van het doek is beschermd door meerdere verflagen terwijl aan de achterzijde het hygroscopische textiel in staat is om vocht op te nemen en af te staan waardoor het respectievelijk uitzet en krimpt. Een oude olieverflaag kan het rekken en krimpen van de drager na verloop van tijd niet meer volgen en vormt barsten, het craquelé. Deze barsten zijn zwart en bevinden zich in het gehele lagenpakket op het schilderij, tot op de drager. Het aanbrengen van een achterkantbescherming kan het proces vertragen. Voor meer informatie over achterkantbeschermingen, ga naar de pagina achterkantbescherming.
Ouderdomscraquelé op een doek
Ouderdomscraquelé op een paneel
Spiraalvormig craquelé
Een deel van het ouderdomscraquelé dat zichtbaar wordt, ontstaat door impact vanaf de achter- of voorzijde van het doek. Bij een stoot is de punt van impact zichtbaar in spiraalvormig craquelé.
Veervormig ouderdomscraquelé
Bij het ondeskundig uitspieën van het doek, waarbij de hamer het doek raakt bij inslag, is veelal veervormig ouderdomscraquelé zichtbaar.
Verfrimpeling
Verfrimpeling
Verfrimpeling ontstaat doordat een teveel aan bindmiddel in verhouding tot de pigmenten is toegevoegd. De verflaag gaat hierdoor zakken en rimpelen en droogt in deze staat op.
Jeugdbarsten/Jeugdcraquelé
Een ander voorbeeld van craquelé is het ontstaan van jeugdbarsten. Dit ontstaat doordat de kunstenaar is gaan schilderen over een nog niet goed door gedroogde onderlaag. Wanneer over die laag een nieuwe wordt aangebracht springt deze open en laat barstjes zien, de jeugdbarsten (of het jeugdcraquelé). Bij jeugdbarsten is daarom de kleur van de onderliggende laag zichtbaar. Dit ontstaat vrij snel nadat de laag is aangebracht waardoor het aannemelijk is dat de kunstenaar van het bestaan van de jeugdbarsten afweet. Deze zijn daarom geaccepteerd als deel van het schilders proces van de kunstenaar.
Jeugdcraquelé in een blauwe verflaag van een schilderij van Jan Toorop
Jeugdcraquelé in een rode lak die op het goud is geplaatst.
Transparant worden van loodwithoudende verflagen
Loodwithoudende verflagen kunnen met veroudering transparanter worden. Dit is voornamelijk zichtbaar bij oude schilderkunst.
Door het transparant worden van het inkarnaat is een pentimenti zichtbaar van de kunstenaar. Krullen van het haar zijn hierdoor weer zichtbaar geworden.
